Beste redactie van Bit,

Na het lezen van jullie artikel over gedragsproblemen dacht ik meteen aan Eclaire, mijn bijna 10 jarige merrie (of 9, ben even de tel kwijt).

Ik heb haar vanaf haar 3e (vader Metal) en ze heeft geen heel fijn karakter: ze bijt niet maar houdt totaal niet van knuffelen en borstelen. Je zult bij haar nooit een pruillip zien van genot. 

Ons grootste probleem is: uit de wei halen. Dit probleem speelt al een aantal jaar maar is - sinds we verhuisd zijn van stal - erger geworden. Dit is nu 3 jaar. 
Het is zelfs één van de redenen dat mijn bijrijdster afgelopen zondag me geappt heeft dat ze er geen zin meer in heeft: ze kreeg Eclaire weer de wei niet uit na bijna een uur geprobeerd te hebben. Dit in combinatie met jet feit dat ze moeilijk te bewerken is, zorgt ervoor dat ik in de wintermaanden het alleen moet doen. Ik pas mijn rijritme al aan: ik rijd ‘s ochtends wanneer mijn werk dit toelaat en anders zodra ze naar binnen gaan. 

Alles geprobeerd: alle lekkertjes die er maar bestaan, geen interesse. Ze staat overigens met drie andere merries in de wei waarvan één altijd meteen komt, één komt vaak en de meest ondergeschikte komt helemaal niet. Eén merrie blijft helemaal achteraan staan en dat is Eclaire. Soms - heel soms - komt ze wel mijn kant op. Dit is voor tijdens de wintermaanden wanneer ze “gewoon” honger heeft omdat er geen / nauwelijks meer gras staat. 
Ik overweeg om naar een pensionstal te gaan waar ze 4 uur in de paddock staan zodat ik haar makkelijker kan krijgen. 

Ik heb al veel gelezen op internet: nooit in een rechte lijn op je paard af, ook een lekkertje brengen wanneer je niet gaat rijden. Niets helpt. 

Groet, Paula

 

Op een koude zondagochtend zitten Paula Hettema en Petra Vlasblom tegenover elkaar, hun handen warmend aan een dampende kop koffie. “De algemene oorzaak van het probleem – een paard wat niet wil komen in het weiland – is eigenlijk heel simpel”, legt Petra uit. “Kennelijk vindt het paard, gebaseerd op ervaringen, het werk minder leuk dan de wei. Als dit maar lang genoeg doorgaat, ontstaat er een routine, een vicieuze cirkel.”

“Als jij, Paula, nu het weiland inloopt, hoort het weglopen bij de situatie. Dat doet Eclaire echt niet om je te pesten. Er is als het ware alsof er ‘verkeerde software’ op het paard is geïnstalleerd. En probeer dat er maar weer af te krijgen! Het paard is zich ondertussen van geen kwaad bewust. Eclaire maakt een hele simpele afweging: de ruiter gaat haar fijne situatie; lekker eten op de wei met soortgenoten, veranderen in een minder leuke situatie; denk aan rijden of poetsen. Daar bedankt ze voor. Als ze bijvoorbeeld op stal staat, kan die afweging weer heel anders zijn.”

 

“Daarbij komt nog dat je als ruiter natuurlijk geïrriteerd raakt als je paard telkens voor je weg loopt in de wei. Je neemt natuurlijk geen middag vrij om een uur achter je paard aan te hobbelen! Hoe goed je hier ook mee omgaat, als je je paard uiteindelijk te pakken hebt, voelt het dier de achterliggende irritatie. Dit maakt de negatieve associatie voor het paard nog groter. De cirkel is compleet. Maar ja, hoe doorbreek je dit?”

 

Iets wat niet leuk is, leuk maken

“De grootste valkuil is om boos te worden zodra je het paard eindelijk te pakken heeft. Dit is een hele menselijke reactie, maar dit maakt het probleem alleen maar erger. Het klinkt zo simpel, maar je moet het paard opnieuw conditioneren: wat het paard niet leuk vindt, leuk maken.”

 

“Maar eerst moet je een aantal zaken uit kunnen sluiten, dat is het allerbelangrijkste. Je gaf aan dat Eclaire niet echt een mensgericht paard is, en dat je het rijden niet cadeau krijgt. Dus is de eerste stap fysieke problemen uitsluiten, anders blijft het probleem bestaan. Als een paard pijn heeft, verplaatsen ze het vaak naar voren in de routine en kan dat zich uiten in zich niet laten vangen.”

 

“Heeft het paard misschien last van het zadel, het bit? Is er iets mis met het gebit, met de hals of de rug? Wat is het niveau van de ruiter en kan die het paard in de weg zitten?” Petra kijkt Paula vragend aan. Paula schudt haar hoofd en legt uit dat ze Eclaire helemaal heeft laten onderzoeken en dat Eclaire fysiek in orde is.

 

“Dan is de vervolgstap om een nieuwe, positieve associatie te creëren”, vervolgt Petra. “Dit kun je doen door Eclaire een poosje alleen uit de wei te halen voor activiteiten die ze heel leuk vindt. In Eclaires geval zou dit bijvoorbeeld springen zijn. Hou dit een poosje vol, en doe bijvoorbeeld alleen dressuur op momenten dat je Eclaire van stal kan halen, en niet uit de wei. Zo zet je de eerste stapjes.”

 

Tijd investeren

“Om dit probleem volledig op te lossen, zal je tijd moeten investeren. Bij Eclaire ligt de oorzaak mogelijk bij het feit dat ze het werken niet leuk vindt. Stel, je hebt een paard dat wegloopt in de wei omdat hij of zij een groot wantrouwen jegens mensen heeft, dan pak je het weer anders aan en doe je juist veel grondwerk om dit vertrouwen te herstellen. Bij Eclaire zal je juist je tijd moeten stoppen in het opnieuw conditioneren van het gedrag in kwestie.”

 

“Weglopen is zelfbelonend gedrag”, legt Petra uit. “Dat gaan we proberen weg te nemen. Lokken met voer helpt in zulke gevallen niet. Een paard is niet gek; die snapt na een paar keer best dat hij of zij na het lekkers wordt belazerd. Dan krijg je een ‘grissen-en-weg-mentaliteit’. Belonen met voer op het juiste moment werkt daarentegen wel. Gedrag dat beloond wordt, wordt herhaald.”

 

“Het voelt wellicht wat lullig, maar ga eens een poos met je paard in de wei zitten, brokjes op zak, en geef haar af en toe wat lekkers. Staat je paard in een grote wei? Zet dan een stuk af. Op die manier hoef je geen kilometers achter je paard aan te sjouwen om haar te pakken te krijgen. Loop naar Eclaire toe, geef een snoepje, en loop weer weg. Doe dit een paar keer. Bouw dit uit met vastklikken, snoepje, losklikken en weglopen.”

 

“Het paard zal hiervan in de war raken: meestal is vastklikken namelijk altijd ‘foute boel’. Nu breng je hier verandering in. Doe dit een paar keer, ga dan even weg en drink een kopje koffie, kom terug en doe het nog een paar keer. Vastklikken, beloning, losklikken en weglopen.” 

 

“De volgende dag breid je het uit: je klikt haar vast, loopt een paar meter, beloning, losklikken en weglopen. Je zult zien dat ze dan echt in de war is! Hou dit een poos vol en herhaal het zoveel mogelijk. Vraag eventueel stalgenoten om Eclaire even vast te klikken en los te laten als ze hun eigen paard uit de wei halen. Zo maak je het voor haar onvoorspelbaar of ze nu uit de wei moet of niet. Het is hetzelfde principe als een gokkast: je kunt wat winnen of niet. Van die nieuwsgierigheid kun je gebruikmaken!”

 

Lichaamstaal

“Je moet proberen in het weiland controle te krijgen over de richting en het tempo van het paard om je leiderspositie in te nemen. Dit kun je oefenen door middel van grondwerk. Pas je hierbij aan aan het paard in kwestie. Heb je te maken met een onderdanig paard? Dan is het juist een kwestie van vertrouwen herstellen en druk wegnemen, terwijl een dominant paard juist duidelijk richting moet krijgen van jou.”

 

“Controle krijgen over de richting en het tempo, kun je realiseren door de volgende zaken in acht te nemen:

1. Wijken voor druk. Vertoont het paard gewenst gedrag? Komt Eclaire bijvoorbeeld naar je toe? Haal de druk dan weg door met je lichaam opzij te draaien.

2. Werk met snoepjes, maar laat het paard niet als eerste weglopen zodra hij het snoepje krijgt. Zorg dat jij zelf als eerste wegloopt. 

3. Ga niet recht voor het paard staan, maar zorg dat je navel en je tenen een andere kant op wijzen. Ik zak vaak iets in mijn lijf, schouders laag, om zachter over te komen. Alsof je niets van het paard wil.”

4. Beloon overdreven. Prijs haar de hemel in zodra ze maar een stapje in de juiste richting zet. 

 

Als je dit goed doet, zal je zien dat het paard tekenen van overgave gaat vertonen. Een paard wat zich niet overgeeft, houdt haar hoofd hoog, haar lippen stijf op elkaar en oogt bijvoorbeeld opgefokt. Een paard dat jouw leiderschap aanvaard, zal haar hals laten zakken en wellicht iets schudden met haar hoofd.  Vaak zie je dat het binnenoor naar jou toegedraaid wordt, terwijl het buitenoor de omgeving blijft scannen. En ten slotte zie je dat de lippen gaan ontspannen. Het paard zal gaan kauwen en likken.”

 

 

De praktijk met Eclaire

De koffie is inmiddels koud geworden als we opstaan om met Eclaire aan de slag te gaan. Door de kou is het weiland bevroren dus besluiten we aan de slag te gaan in de binnenbak. Er wordt een klein stukje van de bak afgezet. Petra neemt Eclaire mee in de bak en gaat aan de slag. Ze begint met grondwerkoefeningen.

 

Afgeleid

Eclaire is erg bezig met de omgeving. Ze kijkt continu op en houdt haar hoofd hoog. Ze loopt naar de hoek en mest daar even. Petra laat haar even rondlopen en begint dan contact te zoeken. Al gauw merken we dat Eclaire niet voor haar wegloopt en zich zonder problemen laat pakken. “Geen probleem”, stelt Petra Paula gerust. “Dit is natuurlijk een andere situatie dan in de wei. Ik ga nu aan de slag om haar iets meer op mij te laten focussen, op mij als leider.”

 

Ze klikt het halstertouw aan en begint met de oefening dat Eclaire voor haar achteruit moet. Ze zwaait met het halstertouw en laat Eclaire een pas achteruit doen. Na een paar pogingen doet Eclaire het braaf. Petra loopt een aantal rondjes en Eclaire volgt haar met een los touw, het hoofd laag. 

 

Is dit dezelfde Eclaire?

Petra laat Eclaire stilstaan en begint haar te kriebelen op haar schoft en bij haar buik. Paula kijkt verwonderd toe. Is dit dezelfde Eclaire? Petra legt uit: “Eclaire heeft permanent een vrij nerveuze energie, waar ze zelf waarschijnlijk ook erg moe van wordt. Alsof je permanent een knoop in je buik hebt. De kans is groot dat dit ook de reden is dat ze zich zo moeilijk laat vangen. Ze heeft het idee dat ze continu op haar hoede moet zijn omdat zij de leidersrol heeft. Ik heb door deze oefeningen de leidersrol op mij genomen.” Paula knikt: “Ze is veel relaxter en geconcentreerder dan aan het begin: ze volgt je nu rustig en je mag haar zelfs aaien!” 

 

Nieuwe dynamiek

Petra wenkt Paula. “Het belangrijkste is dat jij als eigenaresse dit over kan nemen, zodat je dit thuis kan oefenen. Kroel haar maar eens bij de schoft, zoals andere paarden ook doen.” Paula neemt Eclaire van Petra over en begint haar te aaien. Petra gaat achter haar staan. “Probeer je rustig adem te halen, ja precies. Een rustige energie, zodat Eclaire die over kan nemen.”

 

Paula blijft een tijdje zo staan, genietend van deze nieuwe dynamiek. “Loop maar even een stukje”, zegt Petra na een tijdje. Paula loopt een paar passen, met Eclaire op haar hielen. Er verschijnt een grote glimlach op Paula’s gezicht. Dan raakt Eclaire afgeleid en loopt een paar passen weg. “Nu moet jij van haar weglopen. Je zult zien dat ze dan weer op jou focust en meeloopt.” En inderdaad, zodra Paula wegdraait, is Eclaires aandacht weer op haar gericht en volgt ze weer braaf. “Jij bent de leider”, legt Petra uit. “Jij geeft richting en tempo aan. Zij volgt.”

 

“Hé kijk!”, zegt Paula ineens. Eclaire begint te gapen. “Goed zo!”, knikt Petra. “Dat betekent dat ze de nieuwe informatie aan het verwerken is. Zie je dat ze haar hoofd ook mooi laag houdt? Allemaal tekenen dat ze écht contact met jou heeft envan overgave aan jouw leiderschap. Doordat Eclaire nu ervaart dat dit contact voor haar wél prettig is zal jullie relatie veranderen. Mogelijk kan het probleem van het weglopen op de wei hiermee al opgelost zijn.”

 

We sluiten de sessie af. “Ik word hier een beetje emotioneel van”, zegt Paula plotseling, haar hand op Eclaires schoft. Eclaire staat rustig naast haar. “Zoals ik al schreef: Eclaire houdt helemaal niet van knuffelen. En moet je haar nu eens zien!” Petra glimlacht. “Die pruillip van genot is een kwestie van tijd. Ik weet zeker dat die niet lang op zich laat wachten!”

Een paar uur na de training ontvangt Petra het volgende WhatsApp bericht van Paula: “Zojuist gebeurde iets bijzonders wat nooit eerder gebeurt: ze kwam terug naar het hek nadat ik haar in de wei gezet had.”

​