Allemaal situaties waar we als paardeneigenaar niet zo blij mee zijn.  Het paard wordt meestal met een bepaald doel naar een bestemming vervoerd. Een les, een wedstrijd, een bezoek aan de dierenarts en ga zo maar door. Stress in de trailer is voor het paard, en voor de eventuele prestatie niet bevorderlijk. 

Hoe komt het toch, dat paarden zo ontzettend bang kunnen zijn en zelfs in paniek kunnen raken tijdens het transport? En hoe kunnen we het paard leren, zich meer op z’n gemak te voelen als we onderweg zijn? Hoefslag vroeg het aan drie paardenliefhebbers, die door hun werk de nodige ervaring hebben opgebouwd op het gebied van het transport met paarden.

Naam: Petra Vlasblom Leeftijd: 40 jaar.
Beroep: Petra werkt als paardentrainer en gedragsdeskundige. Zij omschrijft haar werk met paarden en –eigenaren als volgt: ik leer paardeneigenaren meer inzicht te krijgen in het gedrag van hun paard, en vervolgens hoe ze dat gedrag kunnen beïnvloeden.  Dit heeft te maken met de persoonlijkheid van de eigenaar, de kennis over het gedrag van het paard, en de technieken om ermee om te gaan. Petra helpt veel paardeneigenaren met paarden die moeilijk te laden zijn en heeft daardoor de nodige ervaring op dit gebied.

• Hoe vaak komt er in uw beleving transportstress bij paarden voor? En wat kunnen hier de oorzaken van zijn?
Ik kom dat vaak tegen, maar dat komt ook doordat ik in mijn werk veel met paardeneigenaren te maken heb, die hun paarden moeilijk of slecht geladen krijgen. Waarom raken paarden gestrest tijdens het transport? Dat heeft alles te maken met het feit dat paarden vluchtdieren en kuddedieren zijn. Een trailer of een veewagen is een afgesloten ruimte. Van nature zal een paard daar niet graag inlopen, want als hij erin gaat, dan is hij opgesloten en kan hij niet meer wegvluchten. Als een paard dan ook nog alleen de trailer opmoet, en bij zijn vertrouwde soortgenoten wordt weggehaald, kan een paard naast de angst voor de kleine ruimte, verlatingsangst krijgen. Transport in een trailer of veewagen is in principe dus een zeer onnatuurlijk iets voor een paard. Daarom is het belangrijk, dat de eigenaar het paard voorbereidt op het transporteren. Ik vergelijk dat wel eens, met de situatie waarin je met je peuter voor het eerst naar het zwembad gaat. Zo’n peuter zet je niet direct op de hoogste duikplank om het water in te springen. Nee, je begint met het peuterbadje en dat bouw je in de loop der tijd uit. Dat voorbereiden en opbouwen van een paard is heel belangrijk. Het verbaast me altijd, dat mensen daar vaak totaal niet bij stil staan. Met de rijtechnische training gebeurt dat wel. Voordat een paard goed zadelmak is, heeft de eigenaar vaak al gelongeerd, eens een keer singeltje omgedaan, een hoofdstel aan gedaan en het zo stap voor stap opgebouwd. We vinden het namelijk de normaalste zaak van de wereld dat je niet zo op een onbeleerd paard kan stappen en er bij wijze van spreken passage en piaffe mee kunnen rijden.  Dat staat in schril contrast met hoe het paard aangeleerd wordt om de trailer op te gaan. Vaak is er totaal geen sprake van een opbouw. Er is een wedstrijd afgesproken, en oh ja, het paard moet voor het eerst op de trailer. En dat moet nog snel ook, anders raken we zelf gestresst omdat we te laat op onze wedstrijd komen. Dus paard erin, stang erachter, klep dicht en rijden maar. Dat is vragen om problemen op het gebied van transportstress. Voorbereiding en de tijd nemen om het paard eerst te leren laden en daarna te vervoeren is heel belangrijk.

• Een paard dat angstig is voor de trailer, kan dat uiten door niet meer in de trailer te willen. Hoe kan je hier het beste mee omgaan?
De rode draad bij het laden van je paard is geduld, begrip en respect voor het paard. Zoals gezegd, een paard moet het laden, vervoeren en lossen leren. En wij mensen, moeten hem dat leren. Geweld of dwang is bij dit leerproces uit de bozen. Daar neem je geen angst mee weg, sterker nog je verergert het probleem er alleen maar mee. Stel je zelf eens voor, dat je een parachute op je rug krijg, in een vliegtuig wordt gestopt en gedwongen wordt om naar beneden te springen. Als de dwang groot genoeg is, doe je dat wel, maar je zult het als een vreselijke en angstige ervaring zien, die wat jou betreft niet voor herhaling vatbaar is. Zo ervaart een paard het laden in de trailer met geweld en dwang. En daar bereik je op termijn mee, dat je paard helemaal nooit meer in een trailer of veewagen wil en onnodig veel stress heeft. Hoe moet het dan? Je moet ervoor zorgen, dat je paard het leuk gaat vinden op de trailer. En dat hij zelf de keuze maakt om erop te lopen. Natuurlijk ben jij zijn leider en jij vraagt van hem of hij de trailer op wilt lopen. Wordt niet boos, maar beloon hem al dan niet met behulp van wat lekkers, als hij wel een stapje de laadplank op loopt. Zo bouw je dat op. De eerste keren laad je je paard alleen maar en vervoer je je paard nog niet. Zodra hij op de trailer of veewagen staat, en de stang en laadplank zijn dicht, laat hem dan even rustig wat hooi eten. Dan mag hij er weer af. Als dat probleemloos lukt, ga je een keer op het klepje achterop de trailer staan en schud je de trailer wat heen en weer. Kijk hoe je paard reageert. Is hij angstig, herhaal dit dan net zo lang, totdat hij het de gewoonste zaak van de wereld vindt. Pas daarna vervoer je je paard voor het eerst. Om te beginnen een kleine rit, later kan je dat uitbouwen.

Wat ik trouwens ook nog wel eens hoor van mensen is dat ze vinden, dat hun paard zich aanstelt. Want, zo is hun verhaal, het paard is al een stuk of acht keer in de trailer of veewagen geweest, en nu wil hij opeens niet meer. Laat ik voorop stellen dat paarden zich niet kunnen aanstellen, dat is een tactiek die vooral door mensen wordt toegepast. Vaak duurt het enkele keren voordat een paard de bewustwording krijgt en daarmee de associatie legt tussen de angst en slechte ervaringen tijdens het vervoer en het de trailer of veewagen ingaan. Het paard maakt dus, op basis van die eerdere negatieve ervaringen, een bewuste keuze om er niet in te gaan. Dat kan je weer vergelijken met parachute springen. Uit onderzoek is gebleken, dat de meeste mensen tussen de vijfde en achtste sprong opeens niet meer durven en ermee stoppen.

• Er zijn ook paarden, die wel te laden zijn, maar dan tijdens het transport veel stress ontwikkelen. Waardoor ontstaat dit en hoe kan je hier het beste mee omgaan?
Dat klopt. Ik ben wel eens bij een paard gehaald, dat zich ernstig verwond had, toen hij voor het eerst op de trailer moest. Het laden ging nog wel, maar toen hij eenmaal op de trailer stond en de klep en het zeiltje dicht waren, werd hij zo bang dat met zijn hoofd door het polyester dak heen ging en uiteindelijk door het voordeurtje naar buiten kwam zetten. Dat was een paard van dik 1.70m! Dit paard  was ook nooit voorbereid op het reizen met een trailer. Hij bleek ontzettend gevoelig te zijn voor geluiden. Als een paard op de trailer staat en de trailer gaat rijden, dan zijn er heel veel vreemde geluiden. Ga zelf maar eens in een rijdende trailer staan. Met dit paard zijn we, nadat hij van zijn verwondingen was hersteld, helemaal bij het begin begonnen. Eerst dus het laden stressvrij gemaakt. Dat heeft heel veel tijd gekost. Dit paard was zwaar getraumatiseerd en wilde niet eens meer in de buurt van de laadklep komen. Maar door rustig en consequent te blijven ging het laden op een gegeven moment zonder problemen. Daarna hebben we de stang erachter gedaan en de klep dicht gedaan. Voordat we gingen rijden, hebben we expres veel geluid gemaakt, terwijl dit paard zijn hooi stond te eten op de trailer. Zo leerde hij dat geluiden geen negatieve gevolgen hadden en kreeg hij op een gegeven moment een positieve associatie met de geluiden. Pas daarna zijn we weer gaan rijden met de trailer. Door al het voorwerk, leverde dat weinig tot geen problemen meer op.
 

• Waarom worden paarden vaak tijdens het stil staan voor bijvoorbeeld een stoplicht  onrustig, terwijl veel paarden tijdens het rijden rustig lijken te staan? En hoe kan je hier het beste mee omgaan?
Als de trailer stopt wordt een paard er meestal uitgehaald. Dus als je hem dan een keer niet van de trailer afhaalt, wordt je paard ongeduldig en dat laat hij merken door bijvoorbeeld te schrapen of te stampen. Het is dus belangrijk, dat je je paard niet altijd direct van de trailer afhaalt als je stilstaat. Laat hem maar rustig even wachten. Voor paarden die toch blijven schrapen en stampen met hun voorbenen is er trouwens een speciale rubberen flap op de markt. Deze bevestig je aan je voorstang, en zorgt ervoor dat het trappen wordt ontmoedigd.

• Transportbandages, reisdekens en staartbeschermers.
Er is een heel assortiment aan paardenattributen op de markt verkrijgbaar, die het reizen veiliger moet maken voor het paard. Wij denken dat we er goed aan doen en investeren er vaak fors in. Maar hoe ervaart een paard het als hij ‘ingepakt’ in de trailer staat?
Ik zie vaak dat transportbeschermers afzakken, wat stresssituaties bij het paard op kan leveren. Verder is het belangrijk, dat je je paard went aan transportbeschermers en dat je transportbeschermers goed passen. Doe ze eerst enkele keren om, zonder dat je je paard op de trailer zet. Stap er wat mee rond. Zo went je paard aan de beschermers en als ze goed blijven zitten, weet je ook zeker dat ze passend zijn.  Een minder stressgevend alternatief voor transportbeschermers is een peesbeschermer of bandage met een springschoen. Met dekens moet je uitkijken. Een paard heeft het snel te warm in de trailer of veewagen. Het is een kleine ruimte, en daarbij krijgt een paard het ook warmer door de stress. Vaak is het beter om bij een onervaren of angstig paard een zweetdeken op te doen, in plaats van een staldeken.

Welke do’s en don’ts kan je ons meegeven op het gebied van transporstress?
•  Blijf rustig, ga met respect met je paard om, en gebruik geen geweld en/of dwang;
•  Zorg dat je (zeker wanneer het paard nog in de trainingsfase zit) alle tijd van de wereld hebt, om het paard te laden;
•  Als je op een wedstrijdterrein staat, ga dan niet naast een trailer staan met een paard dat ook moeilijk te laden is.
•  Zorg voor een rustige omgeving.
•  Veel laad- en vervoersproblemen ontstaan door te hard rijden en plotseling optrekken en/of afremmen voor stoplichten, in bochten en op rotondes. Rijdt dus heel rustig en geleidelijk.
•  Om een jong paard te leren reizen of als je paard last heeft van verlatingsangst is het aan te raden om een ervaren rustig reizend paard mee te nemen. Dit kan natuurlijk alleen als je een veeewagen of een tweepaardstrailer hebt.
•  Het gebruik van Bach-remedies (druppels die invloed hebben op de gemoedstoestand) kunnen het paard helpen om beter met z’n angst en stress om te gaan.
•  Zorg dat je paard in de trailer beschikking heeft over hooi. Maar hang het niet op aan het haakje aan het plafond van de trailer. Dan is je hooinet net een boksbal, die bij het remmen en optrekken iedere keer tegen het hoofd van het paard aankomt. Bevestig het haakje aan de voorkant in de punt van de trailer. Dan heb je dat effect niet.
•  Zorg ervoor dat je een passende trailer of veewagen hebt. Vooral veel oudere trailers hebben een binnenmaat met een hoogte van 2.20m. Als je een paard van 1.80m hebt, dan heeft je paard maar 40cm voor zijn hals en hoofd. Zo’n paard stoot iedere keer tegen het plafond aan. Voor pony’s moet je zorgen dat de stangen, zowel qua hoogte als qua lengte ook op ponymaat af te stemmen zijn.
•  Bij oudere trailers is de punt aan de  voorkant vaak te klein. Een groot paard kan zijn hoofd en hals nauwelijks kwijt. Het hoofd en de hals zijn juist heel belangrijk, want daarmee balanceert het paard in de trailer. Als een paard zichzelf laat vallen in de trailer, komt dat vaak door balansproblemen, het kan zijn dat hij met zijn hoofd en hals te weinig ruimte heeft om te balanceren (zie foto).
•  Wanneer een paard een balansprobleem heeft in een 2-paardstrailer, is het aan te raden om het paard te vervoeren met het tussenschot schuin zodat het paard met z’n achterhand om kan stappen. Je hebt dan uiteraard wel een lange achterstang nodig. Ook kun je het tussenschot van je trailer laten aanpassen zodat het paard meer ruimte krijgt (zie foto).
•  Het laden en vervoeren moet je leren. Het uitladen van je paard ook! Er zijn voorbeelden van paarden, die zodra de klep opengaat naar achteren stormen, en met de kont onder de stang door naar buiten komen zetten. Je paard moet leren om wanneer de stang weggaat nog vijf tot tien seconden te wachten, voordat het eruit loopt.