Hoe werkt het brein en het zenuwstelsel bij een paard in paniek?

Nescio 2024 VAN PURE PANIEK NAAR RUST & VERTROUWEN

Sommige paarden raken je meteen in je hart. Niet omdat ze zo lastig of zo moeilijk te trainen zijn, maar omdat ze laten zien hoe diep ware angst kan zitten en hoe sterk de drang van paarden is om te overleven. Nescio is zo’n paard.

Het autonome zenuwstelsel van Nescio is overprikkeld.

DIT PAARD PAST NIET BIJ JOU!

"Carla, Nescio is veel te heet, te gevoelig, hij staat te hoog in het bloed. Dit is geen paard voor een amateur. Je kunt hem beter verkopen." Deze woorden kwamen bij Carla als keihard binnen, elke keer weer. Nescio, haar prachtige dressuurpaard, was niet koppig of dominant, hij was doodsbang. Zo bang dat zijn lichaam niet meer reageerde op ruiterhulpen. Zo bang dat hij, zodra Carla of haar instructeur in het zadel zat, wegvluchtte in blinde paniek: steeds harder, sneller en niet meer te remmen. Zijn ogen wijd, zijn ademhaling razendsnel en zijn spieren gespannen als staaldraad. Geen kalmerende hand en ook geen scherper bit kon hem nog stoppen. Nescio voelde maar één ding... IK MOET VLUCHTEN. NU! En Carla? Zij werd net zo bang als Nescio. Ze durfde niet meer op te stappen en op hem te rijden. "Misschien hebben ze gelijk," dacht ze. "Misschien ben ik niet goed genoeg voor Nescio."

NESCIO SCHREEUWT

Op dit filmpje rijdt gediplomeerd 2Moons instructeur Diane Willemsen op Nescio. Zijn lichaam trilt van angst, hij schiet steeds weg en hij kan niet meer stoppen. Dit is geen dominant paard, dit is een paard dat schreeuwt om hulp. Het is uiteraard ook een paard dat onbetrouwbaar is en véél te gevaarlijk is geworden om te berijden. Hij gaat steeds harder en zit geen rem meer op! WAT IS POLYVAGAAL THEORIE?

De Polyvagaal theorie, ontwikkeld door dr. Stephen Porges, beschrijft hoe ons zenuwstelsel voortdurend scant of we veilig zijn of in gevaar. Dat gebeurt onbewust, via de nervus vagus, een zenuw die onze hersenen, hart, longen en organen met elkaar verbindt.

Er zijn drie hoofdroutes die het zenuwstelsel kan nemen:

1. 🔴 Sympathische staat • vechten of vluchten. De spanning stijgt, hartslag versnelt, spieren spannen zich. Het lichaam maakt zich klaar om te reageren op gevaar.

2. 🟠 Dorsale vagale staat • bevriezen of afsluiten. Als de dreiging te groot wordt, sluit het systeem zich af. Er is geen energie meer om te reageren, alleen overleven.

3. 🟢 Ventrale vagale staat • veiligheid en verbinding. Hier is het lichaam ontspannen.

   Er is nieuwsgierigheid, zachtheid, openheid en ruimte voor contact.

Nescio leefde lang tussen de oranje en rode zones. Zijn lichaam kende geen rust meer en elke poging tot contact werd automatisch vertaald naar gevaar.

HET SYMPATISCH ZENUWSTELSEL: OVERLEVINGSMODUS AAN

🔴  Nescio’s vluchtgedrag was geen keuze, maar een reactie uit pure overleving. Wanneer een paard in paniek raakt, neemt het sympathische zenuwstelsel het over:

• Zijn hartslag gaat omhoog.

• Zijn benen vluchten buiten zijn controle.

• Zijn brein schakelt uit, er is geen verbinding met de ruiter, behalve dat ene signaal: IK VOEL ME ONVEILIG, IK MOET VLUCHTEN!

HET PARASYMPATISCH ZENUWSTELSEL: AFREMMEN Maar er is ook een ander deel: het parasympathische zenuwstelsel, dat bepaalt of een paard kan ontspannen… of zich afsluit. De nervus vagus splitst zich in twee delen met twee reacties:

1. 🟠 Dorsale vagus: Nescio vlucht niet meer, maar bevriest mentaal. Zijn ogen worden dof en zijn reacties trager. Hij is er wel… en toch niet. Er is geen contact, geen leren, maar alleen overleven.

2. 🟢 Ventrale vagus: Hier ervaart Nescio veiligheid. Hier kan hij rustig ademen, ontspannen, vertrouwen, leren, verbinden en weer gaan samenwerken met de ruiter.

Nescio zat vast in de reacties vanuit het sympatisch zenuwstelsel en dat zorgde voor steeds weer vluchten en vechten. En Carla? Zij wist ook niet meer hoe ze hem (of zichzelf) nog kon helpen. VAN ONVEILIG NAAR VERTROUWEN

In plaats van Nescio verder onder het zadel te "fixen", luisterden we. Eerst op de grond, met loswerk en grondwerk en later onder het zadel. Ik stond in het midden van de bak en liet Nescio voelen: "Je mag hier zijn. Je hoeft niet bang te zijn. Mijn lichaamstaal helpt je de controle over de situatie terug te vinden." En langzaam veranderde er iets. Een oortje dat bewoog. Een zucht, kauwen, likken. Kleine signalen dat zijn zenuwstelsel anders reageerde dan voorheen. Een ontspannen hals en weer iets later een ontspannen paard. "Misschien… is het hier toch veilig?"

DE OMMEKEER

Nescio remde af en er volgde ontspanning. Niet omdat hij "moest", maar omdat hij voelde dat het kon. Carla’s stem trilde toen ze vertelde: "Hij keek me aan. Echt aan. Alsof hij voor het eerst dacht: ‘Misschien is dit allemaal wel oké en veilig?’" We hadden geen haast en gebruikten geen druk of dwang. Alleen: "We geven je controle en een keuze en de tijd, zoveel als je nodig hebt." En toen gebeurde het: Nescio liet Diane weer probleemloos opstappen en rijden en hij accepteerde de teugelhulpen zonder paniek. Hij liep ontspannen en rustig, niet uit plicht, maar uit vertrouwen en verbinding. En langzaam durfde ook Carla weer op Nescio te rijden.

EEN PROBLEEM IS EEN KANS OM TE LEREN

En nu? Nu dressuurt Carla met Nescio en ze rijdt probleemloos met hem in het bos, op het strand en zelfs op straat. Ze lacht als mensen zeggen: "Wat heb jij een fijn, meewerkend paard!" Want Nescio was nooit "te veel". Hij was bang en had geen vertrouwen meer. Hij had alleen iemand nodig die dat zag en hem daarmee kon helpen.

VOOR ALLE CARLA'S EN NESCIO'S

Dit verhaal is voor elke ruiter die ooit hoorde: "Dit paard is te moeilijk voor jou." Voor elk paard dat "te heet", "te gevoelig" of "onberekenbaar" wordt genoemd. Soms passen mens en paard niet bij elkaar. Ook dat kan. Maar misschien is jouw paard niet te veel. Misschien heeft je paard alleen iemand nodig die zijn angst ziet en de moed heeft om te luisteren. Carla’s hart huilt nog steeds als ze eraan terugdenkt: "Ik had Nescio bijna verkocht. Maar hij gaf me een kans om zijn taal te leren en ik ben zó ontzettend blij dat ik hem nooit verkocht heb." PAARDEN VERGEVEN JE ALS JIJ HUN TAAL SPREEKT

Wil je leren hoe je via het brein en zenuwstelsel je paard kunt helpen? En hoe je van angst naar vertrouwen gaat? Meer informatie over de 3-daagse opleiding: Polyvagaal Theorie & Paarden trainen

Meer info over de Polyvagaal theorie: https://www.2moons.nl/polyvagaaltheorie-en-paard-en-trainen Soms is het paard dat "niet deugt", juist het paard dat je het diepst nodig hebt. Je hoeft alleen zijn angst te zien… om zijn liefde te vinden.

Veel liefs, Petra